Am DECIDE

Mae DECIDE yn Proisect Marie Skłodowska-Curie Actions gynhelir yn Ysgol Pensaernïaeth Cymru – Prifysgol Caerdydd.

Cefndir

Yn y dinasoedd modern, mae gwneud penderfyniadau effeithiol yn dibynnu ar senarios cywir a gwybodaeth ymarferol. Wrth i ardaloedd trefol wynebu heriau cymhleth megis addasu i newid hinsawdd, twf poblogaeth cyflym, anghydraddoldebau economaidd, a’r pwyslais ar drawsnewid digidol, mae argaeledd data cadarn – a’r systemau i’w ddehongli a’i lywio – yn hanfodol i lunio trawsnewidiadau tuag at bolisïau mwy cynaliadwy a chyfiawn.

Fodd bynnag, yn aml mae senarios traddodiadol sy’n cael eu gyrru gan ddata yn methu â chyflwyno’r mewnwelediadau manwl sydd eu hangen ar randdeiliaid ac sydd yn hanfodol ar gyfer cynllunio trefol cynhwysfawr. Mae hyn yn cyfyngu ar allu gwneuthurwyr polisi i ragweld a rheoli canlyniadau eu penderfyniadau yn effeithiol. Mae hyn yn cynnig cyfle i arbrofi a phrototeipio system cefnogi penderfyniadau sy’n cael ei llywio gan ganlyniadau. Bydd y system hon yn gallu darparu senarios pwrpasol, asesu datrysiadau hyfyw yn ôl sut maen nhw’n newid i ymateb i gyfyngiadau sy’n esblygu’n barhaus, a chyfleu canlyniadau’n effeithiol i’r defnyddwyr.

 

---

Amcanion

Mae prosiect DECIDE wedi’i strwythuro i gyflawni tri amcan:

1. Cynhyrchu modelau seiliedig ar rwydweithiau sy’n gallu dadansoddi, disgrifio, a rhagweld newidiadau mewn deinameg symudiad sy’n adlewyrchu penderfyniadau sy’n gysylltiedig â symudedd, ac yna eu hintegreiddio â data o feysydd gwybodaeth eraill – gan greu Modelau Aml-Faes (MDM).

2. Prototeipio fframwaith DSS (cyfansoddiad ôl-gwaith/rhag-gwaith) sy’n gallu adfer a phlwgio data MDM ac alluogi gwerthusiadau senarios ‘yn uniongyrchol’ ar gyfer prosesau gwneud penderfyniadau ar wahanol raddfeydd daearyddol (micro-drefol, trefol, rhanbarthol).

3. Profi defnyddioldeb a chywirdeb DSS gyda rhanddeiliaid mewn senarios achos go iawn, addasu’r system prototeip i fod yn gyfeiriedig gan ganlyniadau, ac yna sefydlu fframwaith y gellir ei drosglwyddo ymhellach i’w weithredu.

---

Methodoleg

Yn DECIDE, mae dylunio yn chwarae rôl ganolog wrth gynllunio ac adeiladu amgylcheddau adeiledig, gan fod y gweithgareddau hyn yn cyd-fynd â hanfod dewisiadau dylunio. Mae cyfuno gwahanol feysydd gwybodaeth o fewn fframwaith cefnogi penderfyniadau yn gofyn am ymarfer dylunio i greu prototeip sy’n gallu darparu efelychiadau senarios – ac sy’n ddealladwy hefyd i ddefnyddwyr nad ydynt yn arbenigwyr. Mae hyn yn agwedd hanfodol ar strategaeth sy’n cael ei llywio gan ganlyniadau.

• Yn strategaethau sy’n cael eu llywio gan ganlyniadau, y prif amcan yw efelychu senarios sy’n addas i’r diben, hy, wedi’u teilwra i ddisgwyliadau, cyfyngiadau, a lefelau dealltwriaeth y defnyddiwr/randdeiliad/gwneuthurwr penderfyniadau, gan felly godi eu hymwybyddiaeth o’r effeithiau posibl o’u penderfyniadau.

Gan fod ffocws y strategaethau hyn ar gydnabod sut y gellir cyflawni’r canlyniadau dymunol o ystyried y gofynion a’r cyfyngiadau presennol, mae’n hanfodol adnabod pa benderfyniadau allweddol a setiau data anhepgor – neu’r elfennau craidd – sydd eu hangen ar gyfer cyflawni’r canlyniadau disgwyliedig. Dim ond yr wybodaeth angenrheidiol i ateb cwestiynau penodol sydd gan fodelau sy’n cefnogi’r prosesau gwneud penderfyniadau, ac mae gweithgareddau casglu data yn canolbwyntio ar ddigonedd yn hytrach na maint.

Gan fod gofodau trefol yn cael eu diffinio gan symudiad, mae gan DECIDE ddadansoddiad cyfluniadol fel craidd ei brototeip system cefnogi penderfyniadau. Mae dehongli dinasoedd fel rhwydweithiau yn darparu trosolwg o nodweddion cymdeithasol-ofodol pob lle unigol. Mae’r modelau hyn yn cefnogi hygyrchedd a llwybro, yn ogystal â gorgyffwrdd, agweddau y gellir eu cyfuno ag eraill o feysydd gwybodaeth i lywio penderfyniadau am sawl agwedd ar yr amgylchedd trefol.

---

Meysydd Gwybodaeth DECIDE

Mae’r ymchwil a ddatblygwyd yn y prosiect DECIDE wedi’i gynllunio i integreiddio Modelau Aml-Faes (MDM) i Brototeip System Cefnogi Penderfyniadau (DSS) i fynd i’r afael â sawl ffactor sy’n dylanwadu ar ddinasoedd:

• Bywadwyedd: sut mae ffurf trefol, amgylcheddau naturiol, a gwybyddiaeth yn pennu patrymau symud unigolion, dewis llwybrau a ffefrir, a mannau cyfarfod; pa ardaloedd, oherwydd anghydbwysedd tiriogaethol mewn hygyrchedd/gwelededd, allai fod yn agored i ddatblygiad ymddygiadau gwrthgymdeithasol, dirywiad, neu amddifadedd. Gall modelau a data o wahanol feysydd gefnogi camau i adnabod a lliniaru agweddau o’r fath.
• Cynaliadwyedd swyddogaethol neu economaidd: sut mae ardaloedd byw, gwasanaethau cyhoeddus a gweithgareddau economaidd wedi’u lleoli o fewn y diriogaeth a sut y gall eu dosbarthiad anghyfartal greu anghydbwysedd posibl; sut mae’r defnydd o rai lleoedd trefol a gwasanaethau cyhoeddus yn cael ei effeithio gan hygyrchedd, a pha mor ddigonol yw’r rhyngwyneb rhwng gofod cyhoeddus, adeiladau, a symudiad. Gall dehongli’r agweddau hyn lywio camau i hyrwyddo’r (ail)ddefnydd economaidd cynaliadwy o’r lleoedd hyn.
• Cynaliadwyedd amgylcheddol: gall dehongli deinameg symudiad trefol arwain gweithredu camau sy’n canolbwyntio ar ddad-garboneiddio dinasoedd – lleihau allyriadau drwy gerdded, beicio, ac electroneg flociau cerbydau, gan nodi’r mannau gorau i leoli offer symudedd neu orsafoedd gwefru cerbydau.
• Perthnasau hierarchaidd: beth yw’r gofynion swyddogaethol lleiaf i gymuned gynaliadwy, a beth yw’r perthnasau rhwng y cymunedau mewn dinas? Mae integreiddio amlddefnydd yn sail i gymhwyso’r cysyniad o’r ddinas 15-munud neu’r ddinas X-munud yn ymarferol, a gall lywio camau sy’n gwella addasiad y cysyniadau hyn i wahanol anghenion demograffig a mathau o drefniadaeth ardaloedd trefol-rhanbarthol.
• Gostwng a lliniaru risgiau trychinebau: lle mae rhwydweithiau ffyrdd trefol-rhanbarthol yn dangos tagfeydd hygyrchedd neu ardaloedd â lleiafswm gorgyffwrdd; gall yr agweddau hyn adnabod gwendidau tiriogaethol ac, mewn cysylltiad â meysydd eraill, gael eu defnyddio i ddatblygu dangosyddion risg cynhwysfawr i lywio cynllunio brys, lleihau risgiau, a lliniaru trychinebau.

Bydd y gwahanol feysydd hyn yn cael eu hintegreiddio i fframwaith sy’n canolbwyntio ar ddefnyddwyr, a fydd yn cael ei brofi mewn cydweithrediad â rhanddeiliaid, er mwyn darparu sylfaen ar gyfer DSS sy’n gallu darparu atebion sy’n cael eu llywio gan ganlyniadau i faterion trefol-rhanbarthol.

---

Cyllid

Mae’r ymchwil hon wedi derbyn cyllid gan Gynllun Cymrodoriaeth Ôl-ddoethurol Gwarant Ymchwil ac Arloesi’r Deyrnas Unedig, a sefydlwyd o dan Gymrodoriaethau Ôl-ddoethurol Gweithredoedd Marie Skłodowska-Curie – Horizon Europe yr Undeb Ewropeaidd. Rhif Grant UKRI. 101107846-DECIDE/EP/Y028716/1